Η εξωσωματική γονιμοποίηση (in vitro fertilization-IVF), αποτελεί μία από τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που εφαρμόζεται για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της υπογονιμότητας. Το 1978,οι πρωτοπόροι της αναπαραγωγικής ιατρικής, Edwards και Steptoe, κατάφεραν να γονιμοποιήσουν ένα ανθρώπινο ωάριο στο εργαστήριο (ιn vitro), με αποτέλεσμα να γεννηθεί η Louis Brown, το πρώτο μωρό που γεννήθηκε παγκοσμίως μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Από τότε, περισσότερες από πέντε εκατομμύρια εγκυμοσύνες έχουν επιτευχθεί παγκοσμίως με την εξωσωματική γονιμοποίηση, αλλά και τις παραλλαγές της, που είναι, γενικώς, γνωστές ως Μέθοδοι Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Με την πάροδο των ετών και την εξέλιξη της Αναπαραγωγικής Ιατρικής, τα μωρά που προέρχονται από μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αντιστοιχούν στο 1-3% των ζωντανών γεννήσεων στις Η.Π.Α και στην Ευρώπη.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση βρίσκει εφαρμογή στις παρακάτω καταστάσεις:
Υπογονιμότητα ανδρικής αιτιολογίας
Αζωοσπερμία ή συνδυασμός σοβαρής ολιγοσπερμίας, ασθενοσπερμίας ή τερατοσπερμίας, που προκύπτει από δύο σπερμοδιαγράμματα με διαφορά 75 ημερών μεταξύ τους. Αν υπάρχει αζωοσπερμία στο σπερμοδιάγραμμα, τότε η επανάληψή του θα πρέπει να γίνεται σε, σαφώς, μικρότερο χρονικό διάστημα.
Γυναικεία υπογονιμότητα λόγω σαλπιγγικού παράγοντα
Σοβαρές ανωμαλίες και στις δύο σάλπιγγες, που δεν διορθώνονται χειρουργικά ή σε περιπτώσεις αμφοτερόπλευρης σαλπιγγεκτομίας.
Ανεξήγητη υπογονιμότητα
Καταστάσεις όπου δεν ανευρίσκεται σαφής παράγοντας υπογονιμότητας, ιδίως μετά από αποτυχημένες προσπάθειες σπερματέγχυσης.
Ενδομητρίωση
Περιπτώσεις εμμένουσας υπογονιμότητας που συνδυάζονται με μέτρια ή σοβαρή ενδομητρίωση , ή περιπτώσεις γυναικών με ήπια ή μέτρια ενδομητρίωση που δεν κατάφεραν να επιτύχουν εγκυμοσύνη μετά από χειρουργική θεραπεία ή/και σπερματέγχυση.
Διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας
Αναφέρεται σε γυναίκες που δεν επιτυγχάνουν ωοθυλακιορρηξία παρά τη χορήγηση φαρμάκων, όπως π.χ. γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια ή γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.
Συνδυασμός ανδρικού και γυναικείου παράγοντα
Για παράδειγμα συνδυασμός ασθενοσπερμίας και ενδομητρίωσης
Διατήρηση της γονιμότητας
Καταστάσεις όπου είναι απαραίτητη η κατάψυξη γαμετών ή εμβρύων, πριν την έναρξη θεραπείας που μπορεί να καταστρέψει τα ωάρια ή τα σπερματοζωάρια, όπως σε περιπτώσεις καρκίνου ή άλλων σοβαρών ασθενειών .
Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD)
Αφορά σε ζευγάρια με πιθανότητα να γεννήσουν παιδιά με σοβαρές γενετικές διαταραχές (π.χ: κυστική ίνωση) ή σε ζευγάρια με καθ’έξιν αποβολές, σε περίπτωση που είναι φορείς ισορροπημένων χρωμοσωμιακών μεταθέσεων.
Άλλες καταστάσεις που μπορεί να βρει εφαρμογή η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, ανάλογα με το νομικό πλαίσιο της χώρας όπου εφαρμόζεται είναι οι εξής:
Προεμφυτευτικό screening (PGS)
Σε ζευγάρια με ανεξήγητες καθ’ εξιν εκτρώσεις, ή σε περιπτώσεις επανειλημμένων αποτυχιών εμφύτευσης.
PGS για επιλογή του φύλου
Σε ζευγάρια που επιθυμούν για μη ιατρικούς λόγους να προεπιλέξουν το φύλο του εμβρύου.
Διατήρηση της γονιμότητας σε άγαμα άτομα
Κρυοσυντήρηση ωαρίων ή κρυοσυντήρηση εμβρύων άγαμων γυναικών, μετά από γονιμοποίηση των ωαρίων από σπέρμα δότη.
Ζευγάρια του ίδιου φύλου
Στο Ηνωμένο Βασίλειο και κάποιες άλλες δυτικές χώρες, είναι επιτρεπτή η εφαρμογή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για ζευγάρια του ίδιου φύλου με χρήση δανεικού σπέρματος ή δανεικού ωαρίου ή ακόμη και με παρένθετη μητρότητα.